Mamalar Nasıl Sınıflandırılır?
09 Eylül 2022
Mamalar Nasıl Sınıflandırılır ve Genel Özellikleri Nelerdir?
Kedi ve köpek dostlarımızın tam ve dengeli bir beslenme düzenine sahip olması sağlıkları ve yaşam kaliteleri için çok önemlidir. Kedi ve köpek mamalarının üretiminde kullanılan işleme tekniği, diyet içeriği ya da formülasyon amacı gibi konular göz önüne alınarak farklı sınıflandırmalar yapılabilmektedir.
Mamaların Sınıflandırılması
Kedi ve köpek mamaları içerdikleri su miktarına göre üç temel sınıfa ayrılabilir.
- Kuru mamalar; bileşimlerinde %10’dan daha düşük oranda su içeriğine sahiptir. Bu kategoride pişmiş (ekstrüde) mamalar ve bisküviler gibi ürünler yer almaktadır. Ürün şekilleri farklı etmenlere (marka, mamanın kullanılacağı hayvan türü ya da yaş aralığı gibi) bağlı olarak değişebilse de, üretim süreçleri oldukça benzerdir.
- Yarı sulu (yarı yaş) mamalar; genellikle %15-30 arasında su içeriğine sahiptir. Kuru mamalardan daha yumuşak bir dokuya sahip oldukları için daha kolay çiğnenip yutulabilirler. Mamanın ana bileşenleri genellikle taze ya da donmuş hayvansal dokular, tahıllar ve yağlardır. Yarı yaş ve yaş mamaların son kullanma tarihine kadar taze kalabilmesini sağlamak için farklı koruma yöntemleri uygulanabilmektedir.
- Yaş mamalar; içeriklerinde %60’tan daha yüksek düzeyde su bulundurmaktadır. Tam (yeterli ve dengeli beslenme sağlayanlar) ve tamamlayıcı (diyet takviyesi) olmak üzere iki temel yaş mama çeşidi vardır. Birinci gruptakiler hayvanların tüm beslenme gereksinimlerini karşılayabilmektedir. İkinci gruptakiler ise halihazırda yeterli ve dengeli olan bir diyete ilave olarak verilmektedir.
Kullanılan kuru mama yeterli, dengeli, lezzetli olsa ve evcil dostunuz tarafından sevilerek tüketilse bile kedi-köpek sahiplerinin bir kısmı kuru mamanın tek başına sıkıcı ve tatsız olduğunu düşünmektedir. Evcil hayvan sahipleri kuru mamanın üzerine biraz yaş ya da yarı yaş mama eklediğinde, diyeti evcil dostu için daha eğlenceli bir hale getirdiğini düşünmektedir.
Hangi mama çeşidi ya da karışımı kullanılacak olursa olsun, dostlarımıza sunulacak diyetin kalite ve hijyen standartlarına uygun olarak üretildiğinden emin olunmalıdır. Tercih edilecek markanın sahip olması gereken bazı önemli belgeler vardır.
- ISO 22000 Gıda Yönetim Sistemi Standardı, dünya genelinde güvenli gıda üretim zinciri kurmak amacıyla oluşturulmuş uluslararası bir standarttır. Mamanın üretildiği fabrikadan başlayarak ürün mama kabına koyulana dek tüm aşamalarda kalite ve sağlığın korunmasını güvence altına almaktadır.
-ISO 9001 Kalite Yönetimi Sistemi, mama üretimi yapılan kuruluşun ürünlerini tüketicilerine sunmak için gerekli politika, iş akış süreçleri ve prosedürlerini belgeleyen, sonuç olarak yüksek kaliteli ürün üretimi ile tüketici memnuniyetini arttıran bir sistemdir.
- GMP (İyi Üretim Uygulamaları), tüketici sağlığını korumak için üretimin tüm aşamalarında kontaminasyon (bulaşma) olasılığını önlemek ve güvenilirliği arttırmak için hazırlanmış koruyucu önlemler dizisidir.
Mamanın su içeriği dışında sınıflandırılma şekilleri de vardır. Örneğin; mamaları üretici ve tüketici açısından jenerik, etiketli, popüler ve prescription (reçete) olarak dört kategoriye ayırmak mümkündür. Benzer şekilde mamanın bileşimi bakımından da tam, tamamlayıcı ve özel amaçlı olmak üzere üç kategori mevcuttur.
Ek olarak mamanın kalite özellikleri, formüle dahil edilen (ya da edilmeyen) bileşenler, kullanım amacı veya maliyet açısından da sınıflandırma yapılabilmektedir.
Premium ve Super Premium Mamalar
Premium terimi yaşamın farklı evlerinde ve değişen fizyolojik koşullardaki kedi ya da köpeklerin tüm beslenme gereksinimlerini tam ve dengeli olarak karşılamak üzere geliştirilen ürünleri ifade etmektedir. Bu kategorideki mamalar farklı ırk, ağırlık, yaş ve aktivite düzeyi gibi özellikler göz önünde bulundurularak formüle edilmektedir. Üretimde yüksek kaliteli ham maddeler kullanılmakta, böylelikle mamanın hayvanlar tarafından yüksek düzeyde değerlendirilebilmesi (sindirilmesi, emilmesi ve metabolizmada kullanılması) sağlanmaktadır.
Super premium mamalar ise ek olarak, hayvan sağlığını korumak ve geliştirmek için çeşitli fonksiyonel bileşenler içermektedir. Örneğin büyük ırk köpekler için üretilen super premium mamalar eklem koruyucu maddeler içermektedir. Benzer şekilde yaşlı hayvanlar için üretilenlerde de bağışıklık sistemini destekleyici fonksiyonel bileşenler bulunmaktadır.
Bu grupta yer alan ürünlerden bazıları marketlerde bulunabilse de, genellikle evcil hayvan ürünü satan mağazalar ya da veteriner hekimler aracılığı ile temin edilebilmektedir.
Ekonomik Mamalar
Bu kategorideki ürünler genellikle ulusal ya da bölgesel olarak pazarlanmakta ve marketler ya da internet aracılığı ile rahatlıkla temin edilebilmektedir. Ekonomik segmentteki mamaların temel pazarlama stratejisi fiyat avantajıdır. Söz konusu mamaların çoğunun sabit bir formülasyonu bulunmamakta ve ham madde fiyatlarına göre mama içeriği de değişiklik gösterebilmektedir. Formülasyon değişse de mama etiketinde beyan edilen değerler sabit kalmaktadır. Örneğin protein miktarı en az %24 olarak beyan edildiyse, partiler arasında protein miktarı bakımından değişiklik olmamakta fakat proteinin kaynağı değişebilmektedir. Özet olarak bir partinin temel protein kaynağı tavuk unu iken diğer partininki kanatlı yan ürünleri unu veya bitkisel protein kaynakları olabilmektedir.
Ekonomik ürünlerin bileşimlerinde çok büyük oranda değişikliğe gidilmesi halinde sindirim sorunları ile karşılaşılabilmektedir. Bu gruptaki mamaların üretiminde kullanılan ham maddeler, lezzet ve sindirilebilirlik; markalar arasında veya aynı fabrikada üretilen farklı ürünler arasında önemli ölçüde farklılık gösterebilmektedir.
Bunların dışında özel etiketli, organik, doğal, çiğ olarak sunulan, vejetaryen, ev yapımı veya terapötik diyetler de diğer sınıflandırma kategorileridir.
MAKÜ, Veteriner Fakültesi, Hayvan Besleme ve Beslenme Hastalıkları Anabilim Dalı