KEDİLERDE ERGENLİK VE GEBELİK SÜRECİ

Kedilerde ergenlik (puberta) dönemi ırk özellikleri, kalıtım, beslenme ve barındırma gibi çok çeşitli etmenlerden etkilenebilmektedir. Dişi kedilerin büyük çoğunluğu vücut ağırlığı 2,5 kg civarına ulaştığında ilk kızgınlığını göstermektedir. İlk kızgınlık genellikle bir yaşından önce (6-9 aylık olduklarında) görülmektedir.

Kediler mevsimsel çoklu kızgınlık gösteren (poliöstrik) hayvanlardır. Seksüel aktiviteleri gün ışığının artış gösterdiği (günlerin uzamaya başladığı) dönemlerde şekillenmeye başlar. Kuzey yarım kürede yaşayan kedilerde seksüel aktivitenin en yüksek seviyeye ulaştığı dönem şubat ve mart ayları arasıdır. Gün ışığının azalmaya başlaması ile genellikle temmuz - kasım ayları arasında çiftleşme dönemi sona ermektedir. Daha sonra seksüel olarak inaktif oldukları bir döneme (ekim-ocak) girerler. Kısacası bir yıllık dönem içerisinde seksüel olarak aktif ve pasif dönemler birbirini takip etmektedir. Seksüel aktif oldukları dönemde gebelik veya yalancı gebelik şekillenmedikçe ırk özelliklerine de bağlı olarak genellikle 10-12 günde bir kızgınlık gösterirler.,

Gün ışığı seksüel aktivite sürecindeki en önemli etmenlerdendir. Bu yüzden evde yaşayan ve gün ışığına ek olarak ampul, floresan ya da led gibi yapay ışık kaynaklarından da ışık alabilen kedilerde seksüel dönemde değişiklik meydana gelmekte ve yıl boyunca kızgınlık görülebilmektedir.

Irk özelliklerine göre değişmekle birlikte hamilelik süreleri ortalama iki ay (58-67 gün) kadardır. Evde beslenen ve yapay ışık alan kediler eğer yıl boyunca kızgınlık gösteriyorsa, yılda birden fazla doğum yapabilir. Sağlıklı dişi kediler çiftleşme koşullarına da bağlı olarak bir doğumda ortalama 2-6 yavru dünyaya getirmektedirler.

Hamilelik sürecindeki dişi bir kedi, kendisi ile birlikte yavrularını da beslemek durumundadır. Bu süreçte hem anne hem de yavruların metabolizmalarında oldukça değişken bir süreç yaşanmaktadır. Tüm bunlar göz önüne alındığında gebe kedilerin beslenme gereksinimlerinin değişeceği açıktır.

Peki biz bu süreci kedimiz için nasıl en kolay hale getirebiliriz? Gelin birlikte inceleyelim.

GEBE KEDİLERİN BESLENMESİ

Minik dostlarımızda sağlıklı gebelik süreci, çiftleşme öncesi dönemde yapılacak hazırlıklar ile başlar. Erkek ve dişi fiziksel olarak iyi durumda olmalı, zayıf ya da aşırı kilolu olmamalıdır. Dişi ağırlığının düşük olması gebelik döneminde yavrularının ihtiyaçlarının karşılanamamasına, buna bağlı olarak da embriyonik ya da fötal dönemde yavru kaybına, yavruların doğum ağırlığının azalmasına, yavruların yaşama gücünün düşük olmasına, hatta yavru ölümlerine neden olabilir. Uygun yaş ve fiziksel koşullardaki anne ve baba adayının aşılama, parazitler, viral ve bakteriyel hastalıklar gibi sağlık parametreleri yönünden de incelenmesinde yarar vardır.

Gebelik ve emzirme sürecinde enerji ve besin maddesi gereksinimlerini tam ve dengeli olarak karşılayabilecek, yüksek sindirilebilirliğe sahip, kaliteli bir mama kullanılmalıdır. Bu bağlamda mama değişikliği sürecinin oluşturabileceği stresten kaçınmak için planlanan çiftleşme döneminden en az iki hafta önce yeni mamaya geçilebilir. Böylelikle gebelik dönemine yeni mamaya tam adaptasyon sağlanmış olarak girilmesi garanti altına alınmış olacaktır. Dişi kedilerin hamilelik ve emzirme döneminde aynı mama ile beslenmesi önerilmektedir.

Mama değişim süreci için besleme uzmanlarından görüş almak oldukça önemlidir. Üreme sürecindeki kedinizin mamasını değiştirirken karşılaşabileceğiniz durumlar ve mama değişim stratejilerini “Kedilerde mama değişimi” yazımızdan detaylı olarak okuyabilirsiniz.

Kedinizin fizyolojik özelliklerini bilmeniz çiftleşme, gebelik, doğum ve emzirme süreçlerinin sağlıklı bir şekilde tamamlanmasında kilit rol oynamaktadır. Söz konusu süreçler için döneme özgü bir besleme planlaması yapılmalı ve bu hassas dönem için özel olarak formüle edilmiş mamalar kullanılmalıdır.

Anne kedinin beslenme gereksinimlerinin doğru hesaplanabilmesi için yavru sayısının bilinmesi önemlidir. Yavru sayısı, veteriner hekimler tarafından ultrasonografik (USG) muayene ile kolaylıkla belirlenebilmektedir. Muayenenin düzenli aralıklarla tekrarlanması, yavru gelişiminin izlenmesine olanak sağlamaktadır.

Gebe kedilerin beslenme gereksinimleri gebelik süreci boyunca da sabit kalmamaktadır. Gebeliğin başlarında ihtiyaç duyulan enerji ve besin maddeleri düzeyi, gebe olmayan bir kedininkiler ile hemen hemen aynıdır. Gebeliğin ilerlemesi ile yavruların büyüme hızına paralel olarak annenin de beslenme gereksinimleri artış gösterir. Bunlara ek olarak aktivite durumu, çevre sıcaklığı gibi etmenler de başta enerji olmak üzere beslenme gereksinimlerini etkilemektedir.

Gebe kedilerde yetişkin kedi mamaları da kullanılabilir. Böyle bir yol izlenecekse günlük sunulan mama miktarı kademeli olarak artırılmalı, gerekli hallerde mama takviye edilmelidir. Özellikle gebeliğin 6. haftasından sonra enerji ihtiyacında %25 ila %50 artış görülmektedir. Tüketime sunulan mama miktarı da beslenme gereksinimlerinin yükselmesine uygun olarak arttırılmalıdır. Tüketimi teşvik etmek için gebeliğin ilk beş haftası 2-3 öğün, altıncı haftadan sonra da 3-4 öğün besleme yapılabilir.

Kedilerin gebelik sürecinde dengeli olarak kilo almaları istenen bir durumdur. Standart bir gebelikte vücut ağırlığında %15-40 artış şekillenmektedir. Gebelikte alınan kilonun yaklaşık %40’ı doğumla birlikte kaybolur. Geriye kalan %60’lık kısım ise büyük ölçüde vücut yağıdır ve emzirme sürecinde yavaş yavaş kaybedilir.

Gebelik döneminde protein ihtiyacını karşılayabilmek için mamanın protein düzeyinin ortalama %32 olması gerekmektedir. Gereksinim duyulan enerjinin sağlanabilmesi için ise en az %20 yağ önerilmektedir. Diyet ile esansiyel yağ asitleri (Omega-3 ve Omega-6) yeterli ve dengeli olarak sağlanmalıdır. Özellikle Omega-3 yağ asitlerinden DHA (dokosaheksaenoik asit) yavruların nörolojik gelişimi açısından oldukça önemlidir. Bunlara ek olarak hamile kedilerin kalsiyum ve fosfor gereksinimi de yeterli ve dengeli olarak karşılanmalıdır. Aksi halde yavruların iskelet sistemi gelişiminde problem yaşanabilir.

GEBE KEDİLER İÇİN BESLEME İPUÇLARI

- Gebelik ve emzirme dönemi için özel olarak hazırlanmış mamaları kullanmanız önerilir.

- Sindirilebilirliği yüksek, enerji ve besin maddeleri açısından yoğun bir mama tercih edilmelidir.

- Gebeliğin son döneminde günlük mama miktarı öğünler halinde verilmelidir.

- Tüketilen mama miktarı hamileliğin sonuna doğru %25-50 artmış olmalıdır.

- Yavru sayısı ve ırk özellikleri de göz önünde bulundurularak ağırlık artışı %30-40’ı geçmemelidir.

- Doğum sonrası hızlı ve aşırı kilo kaybından kaçınılmalıdır.

- Sürekli taze ve temiz su sağlanmalıdır.

- Kediler için sakıncalı olan sarımsak, soğan, üzüm, çikolata, çiğ balık gibi evsel gıdalardan kaçınmak gebelik döneminde çok daha önemlidir.

Doç. Dr. Eren KUTER

MAKÜ, Veteriner Fakültesi, Hayvan Besleme ve Beslenme Hastalıkları Anabilim Dalı